Μυϊκές κράμπες στους αθλητές:
πρόληψη και αντιμετώπιση

Μία από τις πιο συχνές διαταραχές που εμφανίζονται από το μυϊκό σύστημα των αθλητών κατά τη διάρκεια έντονης σωματικής άσκησης ή και κατά τη διάρκεια της ανάπαυσης είναι οι κράμπες, δηλαδή επώδυνοι ακούσιοι σπασμοί των μυών, συνήθως της γαστροκνημίας (γάμπα). Πολλές φορές εστιάζονται και σε άλλα μέρη του σώματος, όπως τα δάκτυλα των άνω και κάτω άκρων με αντίστοιχη εμφάνιση συμπτωμάτων.

Από παθοφυσιολογικής άποψης διακρίνονται σε επώδυνες μυϊκές συσπάσεις νευρικής και μυϊκής αιτιολογίας. Στην πρώτη περίπτωση, ο μηχανισμός που προκαλεί την εκδήλωση κράμπας είναι η συγχρονισμένη-ταυτόχρονη διέγερση του συνόλου σχεδόν των κινητικών μονάδων του μυός (νευρικές ίνες και μυϊκές ίνες που νευρώνονται από αυτές), γεγονός που οδηγεί σε έντονη και παρατεταμένη σύσπαση της γαστέρας του μυός. Στο μυ κατά τη διάρκεια της κράμπας επικρατεί έκδηλη ηλεκτρική δραστηριότητα (όπως έχει αξιολογηθεί μέσω της χρήσης ηλεκτρομυογραφήματος). Αντίθετα, στη δεύτερη περίπτωση ο μυς εμφανίζει επίμονη και έντονη σύσπαση χωρίς την παρουσία όμως ηλεκτρομυογραφικής δραστηριότητας. Το κύριο αίτιο σε αυτή την περίπτωση είναι η έλλειψη του αδενοσινοτριφωσφορικού οξέος (ATP) (το κύριο ενεργειακό ΄΄νόμισμα΄΄ του ανθρωπίνου σώματος), η παρουσία του οποίου είναι καταλυτική για την ενεργοποίηση του μηχανισμού χάλασης του μυός.

Καταστάσεις που οδηγούν στην εκδήλωση μυϊκών κραμπών νευρικής αιτιολογίας είναι συνήθως περιφερικές νευρίτιδες ή πολυνευροπάθειες (βλάβες των νεύρων), οι οποίες είναι αποτέλεσμα εκφυλιστικών βλαβών της σπονδυλικής στήλης, χρόνιων παθήσεων όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η νεφρική ανεπάρκεια κ.α. ή νευροτοξικών παραγόντων όπως ο αλκοολισμός (αιθυλική αλκοόλη). Οι κράμπες αυτής της αιτιολογίας συνήθως προλαμβάνονται με τη χορήγηση φαρμάκων που περιορίζουν την αυτόματη νευρική διεγερσιμότητα (π.χ. αντιεπιληπτικά φάρμακα) και την αντιμετώπιση και εξάλειψη του εκλυτικού παράγοντα.

Διαταραχές που οδηγούν στη συχνή εμφάνιση κραμπών μυϊκής αιτιολογίας είναι: α) ανωμαλίες του μεταβολισμού των υδατανθράκων (κύριες ενεργειακές πηγές), όπως στο σύνδρομο του McArdle (μείωση ή ολική έλλειψη της φωσφορυλάσης), όπου τα άτομα εμφανίζουν έκδηλη μυϊκή κόπωση και κράμπες στα αρχικά στάδια της άσκησης β) ανωμαλίες του μεταβολισμού των λιπιδίων, όπως έλλειψη ενζύμου απαραίτητου στο μεταβολισμό της καρνιτίνης γ) μηχανικοί λόγοι (πολύ συχνοί στον αθλητισμό), όπως παθητική σύσπαση της γαστροκνημίας κατά τη διάρκεια άσκησης που οδηγεί σε ενεργοποίηση του αντίστροφου μυοτατικού αντανακλαστικού και την πρόκληση κράμπας. Έχει παρατηρηθεί μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης κραμπών με το μηχανισμό αυτό σε απροπόνητα άτομα ή σε αθλητές μετά από έντονη καταπόνηση. Αποτελεσματικά η κράμπα στις περιπτώσεις αυτές αντιμετωπίζεται με την ενεργητική σύσπαση του ανταγωνιστή μυός ή τη διάταση του πάσχοντος μυός. Ηλεκτρολυτικές διαταραχές, κυρίως υπονατριαιμία, υποκαλιαιμία, υπομαγνησιαιμία κ.α., καθώς και η αφυδάτωση κατά την παρατεταμένη άσκηση οδηγούν συχνά σε κράμπες και μυϊκή αδυναμία. Η διατήρηση της ενυδάτωσης και η χορήγηση νατρίου, μαγνησίου ή/και καλίου στους αθλητές προλαμβάνει την εμφάνιση της επώδυνης αυτής μυϊκής διαταραχής ε) διαταραχές της αιμάτωσης των μυών, όπως σε άτομα με αποφρακτική αρτηριοπάθεια, φλεβική ανεπάρκεια των άκρων κ.α. Σε περίπτωση επαναλαμβανόμενης εμφάνισης κραμπών στους αθλητές, αποτελεί επιτακτική ανάγκη η λήψη αίματος για εργαστηριακές αιματολογικές εξετάσεις, ο νευρολογικός έλεγχος του αθλητή και ο έλεγχος των αγγείων (αρτηριών και φλεβών) μέσω υπερηχογραφικού ελέγχου (αναίμακτη και χωρίς ακτινοβολία εξέταση). Στα μέτρα πρόληψης εμφάνισης του φαινομένου περιλαμβάνονται η συνεχής ενυδάτωση των αθλητών (κυρίως σε περιόδους έντονης προπόνησης σε θερμό κλίμα), η λήψη συμπληρωμάτων ηλεκτρολυτών (νατρίου, καλίου, μαγνησίου) κατά τη διάρκεια της φυσικής δραστηριότητας, η εφαρμογή διατάσεων πριν και μετά την ολοκλήρωση της αθλητικής προσπάθειας και η ορθή εκγύμναση του συνόλου του μυϊκού συστήματος των αθλητών.