Ο ρόλος του προαγωνιστικού ελέγχου στην ασφάλεια των αθλουμένων
Ο προαγωνιστικός έλεγχος συχνά παραλείπεται τόσο από τον ίδιο τον αθλούμενο, όσο και από τον υπεύθυνο ιατρό. Ο τελευταίος, πολλές φορές χρειάζεται να εξετάζει μεγάλο αριθμό αθλουμένων και συχνά σε συνθήκες όχι ιδανικές. Ο αθλητής, επίσης, αποφεύγει τη μεγάλη αναμονή, τη λεπτομερή ιατρική εξέταση και γενικά κάθε κατάσταση που πιθανόν να τον φέρει σε δύσκολη θέση. Πολλοί το αποδέχονται σαν υποχρεωτική "ταλαιπωρία" προκειμένου να εκπληρώσουν την επιθυμία τους για άθληση.
Οι περισσότεροι ερευνητές και υπεύθυνοι ιατροί συμφωνούν ότι πρωταρχικός στόχος του προαγωνιστικού ελέγχου είναι ο εντοπισμός των υποψηφίων αθλουμένων που αντιμετωπίζουν κάθε είδους παθολογική κατάσταση που μπορεί να εκδηλωθεί ή/και να επιδεινωθεί με τη συμμετοχή τους σε τακτική φυσική δραστηριότητα. Τέτοιου είδους ευρήματα περιλαμβάνουν καταστάσεις που αυξάνουν τον κίνδυνο αιφνιδίου θανάτου, όπως για παράδειγμα η υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια και καρδιακές αρρυθμίες, όπως και παθολογικές καταστάσεις οι οποίες μπορούν να εκλυθούν ή/και να επιδεινωθούν με την τακτική συμμετοχή στην άσκηση (π.χ. άσθμα προκαλούμενο από την άσκηση). Σχετικά λίγοι αθλητές απορρίπτονται βάσει υποκλινικής παθολογικής κατάστασης. Η διαπίστωση μίας παθολογίας για τον υποψήφιο αθλούμενο αποτελεί σημαντικό εύρημα τόσο για τον ίδιο, όσο και για τον υπεύθυνο ιατρό, καθώς δίνεται η δυνατότητα λήψης προληπτικών μέτρων, τα οποία μπορούν να μειώσουν τη νοσηρότητα σε συγκεκριμένες παθολογίες.
Επιπρόσθετος, εξίσου σημαντικός, στόχος του προαγωνιστικού ελέγχου είναι η αποκάλυψη φυσικών ανεπαρκειών που θέτουν τον αθλούμενο σε αυξημένο κίνδυνο τραυματισμού. Στις ανεπάρκειες αυτές περιλαμβάνονται παλαιότεροι τραυματισμοί και επίκτητα ή συγγενή προβλήματα του μυοσκελετικού συστήματος, των οποίων η έγκαιρη αναγνώριση και ορθή αντιμετώπιση μειώνει τον κίνδυνο υποτροπής και επανεμφάνισής τους.
Ο προαγωνιστικός έλεγχος περιλαμβάνει τόσο τη φυσική κλινική εξέταση, όσο και την πραγματοποίηση του απαραίτητου εργαστηριακού ελέγχου. Η φυσική εξέταση περιλαμβάνει την επισκόπηση, την ψηλάφηση και την ακρόαση του αθλουμένου, με απώτερο σκοπό την ανακάλυψη τυχόν παθολογίας από τα διάφορα συστήματα (μυοσκελετικό, αναπνευστικό, καρδιαγγειακό, ουροποιογεννητικό). Ένα σημαντικό κομμάτι του κλινικού ελέγχου αποτελεί η λήψη του ιατρικού και αθλητικού ιστορικού του υποψηφίου αθλουμένου, καθώς διάφορες παθολογικές καταστάσεις (αρτηριακή υπέρταση, αναιμία, σακχαρώδης διαβήτης κ.α.) εμφανίζουν κληρονομικό χαρακτήρα στην εμφάνισή τους. Βάσει των ευρημάτων αυτών, ο υπεύθυνος ιατρός μπορεί να ζητήσει περαιτέρω εξειδικευμένο εργαστηριακό έλεγχο, όπως αιματολογικές, ουρολογικές και απεικονιστικές (π.χ. ακτινογραφία, υπέρηχος, μαγνητική τομογραφία) εξετάσεις για τη διαπίστωση και αντιμετώπιση τυχόν παθολογικής κατάστασης.
Στο πλαίσιο του εργαστηριακού ελέγχου, συνήθως διενεργούνται γενική και βιοχημική εξέταση αίματος, γενική εξέταση ούρων και ο κατάλληλος καρδιολογικός έλεγχος (ηλεκτροκαρδιογράφημα και Triplex καρδιάς). Προσωπικά, θεωρώ αναγκαίο τον παραπάνω συνδυασμό των εξετάσεων, διότι ανακαλύπτει, σε μεγάλο βαθμό, ανωμαλίες καρδιολογικής φύσεως που μπορούν να επιφέρουν σε αθλουμένους ακόμα και αιφνίδιο θάνατο.
Συνεπώς, ο προαγωνιστικός έλεγχος αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ασφάλειας των αθλουμένων, τόσο για το ερασιτεχνικό επίπεδο άθλησης, όσο και για τους επαγγελματίες αθλητές. Πρέπει να διενεργείται τουλάχιστον σε ετήσια βάση και να επαναλαμβάνονται τυχόν εξετάσεις που περιέχουν παθολογικά ευρήματα. Τα τμήματα του ελέγχου αυτού διαφοροποιούνται ανάλογα με την ηλικία, το φύλο και το ατομικό, οικογενειακό και αθλητικό ιστορικό του κάθε συμμετέχοντα. Απώτερος σκοπός του είναι η προσαρμογή του αθλουμένου στις νέες συνθήκες τακτικής φυσικής δραστηριότητας, η κατά το δυνατόν μεγαλύτερη ασφάλειά του και όχι ο αποκλεισμός του από την άθληση. Μην παραβλέπουμε ότι η άσκηση αποτελεί θεραπευτικό μέσο και θα πρέπει να εξατομικεύεται με βάση τις ανάγκες και τις απαιτήσεις του κάθε ατόμου.
Δυστυχώς, παρά τον ενδελεχή και τακτικό έλεγχο στον οποίο υποβάλλονται οι επαγγελματίες αθλητές, φαινόμενα αιφνιδίου θανάτου δεν έχουν σταματήσει να υφίστανται, τόσο στο εξωτερικό όσο και στον ελλαδικό χώρο. Ο προαγωνιστικός έλεγχος δεν εξαλείφει τέτοιου είδους φαινόμενα, αλλά τα μειώνει σε μεγάλο βαθμό. Το τελικό αποτέλεσμα μίας ορθής και λεπτομερούς ιατρικής προαγωνιστικής εξέτασης πρέπει να είναι η ασφαλής και αποδοτική συμμετοχή σε τακτική άθληση.