Αιφνίδιος θάνατος στους αθλητές

Η πλέον δραματική επιπλοκή που μπορεί να εμφανιστεί κατά τη διάρκεια ή αμέσως μετά την ολοκλήρωση μίας φυσικής δραστηριότητας (προπόνηση ή επίσημος αγώνας) είναι ο θάνατος ενός αθλητή. Υποστηρίζεται ότι στις περιπτώσεις αυτές είναι περισσότερο δόκιμος ο όρος "άμεσος θάνατος" (δηλαδή ο θάνατος που εμφανίζεται μέσα σε 20 δευτερόλεπτα από την έναρξη συγκεκριμένων συμπτωμάτων) από τον όρο "αιφνίδιος θάνατος" (θάνατος που επέρχεται μέσα σε 24 ώρες από την εμφάνιση των συμπτωμάτων).

Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων που έχουν καταγραφεί, τα αίτια αιφνιδίου θανάτου κατά τη διάρκεια της άσκησης αποδίδονται σε διαταραχές του καρδιαγγειακού συστήματος των αθλητών. Άλλα αίτια είναι οι οξείς τραυματισμοί (όπως μία κάκωση του αυχένα ή κρανιοεγκεφαλική κάκωση) και η θερμοπληξία. Τα συχνότερα καρδιακής φύσεως αίτια που οδηγούν αθλητές νεαρής ηλικίας (κάτω των 30 ετών) σε αιφνίδιο θάνατο είναι συγγενείς παθήσεις της καρδιάς, ενώ σε μεγαλύτερης ηλικίας αθλητές (άνω των 30 ετών) μία από τις κυριότερες αιτίες είναι η αθηροσκλήρωση των στεφανιαίων αρτηριών (αρτηρίες της καρδιάς). Θα αναλύσουμε ξεχωριστά τα αίτια αιφνιδίου θανάτου στις 2 ηλικιακές κατηγορίες αθλητών (άνω και κάτω των 30 ετών).

1) Αιφνίδιος θάνατος νεαρών αθλητών (κάτω των 30 ετών): σε περίπτωση που ένας νέος σε ηλικία αθλητής πεθάνει ξαφνικά κατά τη διάρκεια ή αμέσως μετά από μία αθλητική δραστηριότητα (θυμηθείτε ως παραδείγματα τις περιπτώσεις των Μαρκ Βιβιάν Φοέ του Καμερούν, Αντόνιο Πουέρτα της Σεβίλλης και Μίκλος Φέχερ της Μπενφίκα), οι περισσότερες ευθύνες επιρρίπτονται στο προπονητικό και ιατρικό προσωπικό των ομάδων. Ορισμένες φορές οι κατηγορίες αυτές έχουν βάση, ιδιαίτερα όταν ο αθλητής είχε γνωστό πρόβλημα υγείας ή εμφάνιζε συμπτώματα στα οποία δεν δόθηκε η απαραίτητη σημασία από το περιβάλλον του, παρά το γεγονός ότι είχαν επισημανθεί. Επίσης, σημαντική είναι η ευθύνη όλων των εμπλεκομένων όταν ο αθλητής συμμετέχει σε ένα πρόγραμμα φυσικής δραστηριότητας χωρίς να έχει προηγηθεί ο κατάλληλος προληπτικός ιατρικός έλεγχος. Σε πολλές περιπτώσεις όμως η προπονητική και ιατρική ομάδα δεν φέρουν ευθύνη, γιατί η τραγική αυτή κατάληξη οφείλεται συχνά σε αίτια που είναι πρακτικά αδύνατον να προβλεφθούν, ώστε να ληφθούν προληπτικά μέτρα. Από νεκροτομίες που έγιναν σε περιπτώσεις αιφνιδίου θανάτου σε νεαρούς αθλητές, διαπιστώθηκε ότι ο πιο συχνός αιτιολογικός παράγοντας ήταν η παρουσία συγγενούς καρδιοπάθειας. Ορισμένες από αυτές τις παθήσεις δεν εκδηλώνονται με τυπικά συμπτώματα και δεν μπορούν να διαγνωσθούν με τις γνωστές αναίμακτες διαγνωστικές τεχνικές, όπως συμβαίνει για παράδειγμα με τις συγγενείς ανωμαλίες των στεφανιαίων αρτηριών. Από αναφορές στη διεθνή βιβλιογραφία φαίνεται ότι οι 3 πιο συχνές αιτίες που οδηγούν σε αιφνίδιο θάνατο αθλητές ηλικίας μικρότερης των 30 ετών είναι οι συγγενείς ανωμαλίες των στεφανιαίων αρτηριών, η υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια και σε μικρότερο βαθμό η αθηροσκλήρωση των στεφανιαίων αρτηριών (παράγοντας υψηλού κινδύνου στη συγκεκριμένη περίπτωση το κάπνισμα και έχουμε παραδείγματα αθλητών καπνιστών με αντίστοιχα προβλήματα). Στο 90% των περιπτώσεων ο αιφνίδιος θάνατος εμφανίζεται σε άρρενες αθλητές, ενώ τα αγωνίσματα στα οποία συμβαίνουν οι περισσότεροι αιφνίδιοι θάνατοι είναι οι αγώνες δρόμου μεγάλων αποστάσεων, το ποδόσφαιρο, η καλαθοσφαίριση, η κολύμβηση και η αντισφαίριση.

2) Αιφνίδιος θάνατος μέσης ή μεγαλύτερης ηλικίας αθλητών (άνω των 30 ετών): η συχνότερη αιτία αιφνιδίου θανάτου στους αθλητές αυτούς κατά τη διάρκεια ή αμέσως μετά τη συμμετοχή τους σε μία έντονη φυσική δραστηριότητα είναι η ύπαρξη αποφρακτικών βλαβών στις στεφανιαίες αρτηρίες. Πράγματι, πολλές σχετικές μελέτες έχουν αναδείξει ότι η αθηρωσκληρωτική νόσος των στεφανιαίων αρτηριών ευθύνεται για το 90% των περιπτώσεων αιφνιδίου θανάτου κατά την άσκηση, ενώ άλλα αίτια είναι η υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια, βαλβιδοπάθειες, μυοκαρδίτιδα και διάφορα είδη αρρυθμιών. Στη συντριπτική πλειοψηφία τα περιστατικά αιφνιδίου θανάτου αφορούν άνδρες αθλητές και τα αγωνίσματα που σχετίζονται με τους περισσότερους θανάτους είναι οι δρόμοι αντοχής και τα ομαδικά αθλήματα.

Στις περισσότερες περιπτώσεις αιφνιδίου θανάτου προϋπήρχαν ορισμένα συμπτώματα, που όμως δυστυχώς δεν αξιολογήθηκαν. Σε ορισμένες περιπτώσεις τα συμπτώματα αυτά προηγήθηκαν για μεγάλο χρονικό διάστημα, ενώ σε άλλες εκδηλώθηκαν μόνο την ημέρα του τραγικού συμβάντος. Τα πιο συχνά από αυτά τα συμπτώματα είναι ο θωρακικός πόνος που εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της άσκησης, αίσθημα ζάλης ή/και έντονης κόπωσης και το αίσθημα παλμών (φτερούγισμα της καρδιάς) στη διάρκεια ή αμέσως μετά την ολοκλήρωση της φυσικής δραστηριότητας. Αντιλαμβανόμαστε όλοι την αξία του προαγωνιστικού ελέγχου (κλινικός έλεγχος, ηλεκτροκαρδιογράφημα, Triplex καρδιάς, test κοπώσεως), ο οποίος μειώνει σημαντικά την εμφάνιση τέτοιων συμβάντων. Ο προληπτικός έλεγχος και η συνεχής ιατρική παρακολούθηση των αθλητών αποτελούν τα σημεία κλειδιά για την ασφαλή συμμετοχή τους.